تراژدی مرگ سغدیانوس، نمایش‌نامه‌ای تاریخی و خونبار و نفس‌گیر اثر رضا طاهری بشار است.این داستان سوگناک، روایتگر تنفر و تضاد و تنش استخوان‌شکن سغدیانوس فرزند حرامزاده شاهنشاه ایران با پدر و مادر ناتنی و برادرش است و در ادامه قدرت طلبی و کینه‌توزی او و همدستی با یونانیان و انتقام جویی از خانواده و کشتارهای پی در پی هدفمند و سقوطی نهایی را به نمایش می‌گذارد.

+داستان:

خشایار، ولیعهد امپراتوری ایران، پیروز از نبرد با چین به پایتخت باز می‌گردد.سغدیانوس، برادر بزرگتر و پسر حرامزاده شاهنشاه ایران به استقبالش می‌رود ولی خشایار به او اعتنایی نمی‌کند.تنفر و حسادت با همدستی کتزیاس، مشاور یونانی سغدیان، اوج می‌گیرد و شعله ور می‌شود.مادر می‌کوشد تا شاه سغدیان را رسما به فرزندی خود بپذیرد و اعلام کند اما شاه از کینه و خشم نهفته اندرون سغدیان می‌هراسد و نمی‌پذیرد.سغدیان در نهان با وسوسه‌های کتزیاس همراه می‌شود تا با ترفند بر تخت سلطنت دست یابد.پدر در تضاد و تنش با سغدیان است و او را بزدل می خواند.از سوی دیگر لیا، معشوقه سغدیان، می‌خواهد با خشایار ازدواج کند و با ارتش او همراه شود تا به یونان حمله ور شوند و تا دل اروپا پیش بروند.سغدیان وامانده از هر سو و خوار آرام آرام به سوی تبانی و خیانت پیش می‌رود.سپس کینه توزی‌هایی پیوسته و توطئه‌های بی‌تمام آشکار می‌شوند که قصه را جان می‌دهندو سرانجام سغدیان تصمیم می‌گیرد تا پدرش، شاهنشاه هخامنش، را بکشد و انتقامش را از پدر بگیرد.این نمایشنامه، داستان دستان و همدستی سغدیان و دیگران به زیان پدر و مادر و برادر است که دست به دست هم می‌دهند تا اندک اندک مرگامرگی مهیب تک تک نفرات خانواده سلطنتی هخامنشی را در کام اهریمنی خود فرو برد.

+بخشی از متن نمایشنامه:

سغدیان:

اما یونان هرگز تسلیم نشده و نخواهد شد.

داماسپیا:

سغدیان

شاه:

] خیره در سغدیان می‌نگرد[

سرانجام رویای هخامنش به حقیقت می‌پیوندد.

خشایار:

زیرا این‌بار جاسوسان ما بیشتر از هربار در تار و پود یونانیان رخنه کرده...

کتزیاس:

و گوشت تن برادرانشان و ستون‌های پارتنون استوار را جویده‌اند.

شاه:

با جنگ‌های داخلی پایان ناپذیر آتن و اسپارت و آشوب افکنی‌های ‌ما و قدرت این ارتش سترگ بی هماورد، این بار هلن براستی به سوگ خواهد نشست.

کتزیاس:

و یونان فرو خواهد پاشید.

] کف می‌زند، سپس در برابر شاه زانو می‌زند [

سرورم، براستی این‌بار کارشان تمام است.

] سرداران می‌روند [

شاه:

سغدیان تو طرف ایرانی یا یونان؟

داماسپیا:

خودت او را به این نشست فراخوانده‌ای، پس در شورای سلطنتی می‌تواند نظر دهد.

شاه:

سغدیان همیشه در این نشست‌ها فریبکارانه خاموش بود یا پنهانی و جویده زمزمه هایی می‌کرد، ولی اکنون به سود دشمن زبان باز کرده است، پس بگذار تا موضعش را مشخص کند.

سغدیان:

قطعا طرفدار ایران‌ام.

شاه:

اما از یونان دفاع می‌کنی؟

سغدیان:

تصرف چین خونریز قدرتمند هنوز تمام نشده است که به سراغ یونان رفته‌ایم.

شاه:

] به سخره [

آخر تو چه تجربه جنگی داری؟

خشایار:

ما با چنگال قدرتمند‌مان و با پیمان‌نامه‌های استوار و تاوان‌های سنگین، نفس چین شکست خورده را گرفته‌ایم، خوارش کرده‌ایم

] سمت لیا می‌رود و دستان او را در دستانش می‌فشارد[

و اکنون برای جنگ و پیشروی تا قلب اروپا آماده‌ایم.لیای زیبا.

لیا:

] عشوه‌گرانه برای خشایار کف می‌زند [

شاهزاده، چه گفتار سحر‌انگیز و شکوهمندانه‌ای..درست تا قلب اروپا

سغدیان:

] آرام[

با خشایار خستگی ناپذیر

شاه:

] به سخره رو به سغدیان [

تو از نبرد چه می‌دانی؟

سغدیان:

این اندازه می‌دانم که داشتن دو دشمن توانمند زخمی همزمان خطرناک‌است.

لیا:

سغدیان، با خواست شاهنشاه مخالفت نکن.

سغدیان:

آری، چین عقب‌نشینی کرده اما هنوز کامل تصرف نشده است، پس چرا اول کار چین مجروح را یکسره نکنیم؟

داماسپیا:

] خشمگین [

چون تصمیم درست گرفته شده است.پسرم

سغدیان:

ولی نباید بهانه‌ای برای همبستگی دوباره به آنها داد تا از پشت خنجر بزنند.

شاه:

تعصب تو به آنها بخاطر رگ و ریشه یونانی مادر تو نیست؟

سغدیان:

من به یونانیان عرق و تعصبی ندارم.من فرزند اردشیرشاه و یک ایرانی هستم.یک شاهزاده.

شاه:

] فریاد [

تو رسما شاهزاده نیستی.دست کم نه تا امروز.

سغدیان:

بگذارید آتن و اسپارت همدیگر را پاره پاره کنند.

شاه:

اما من تا آن روز زنده نخواهم ماند.

سغدیان:

اشتباه پدرانتان داریوش و خشایارشاه بزرگ را تکرار نکنید.

شاه:

براستی که تو ایرانی نیستی.

سغدیان:

نه.من یک ایرانی اصیلم ولی شما هرگز نخواسته‌ای که اندیشه‌های مرا بشنوی.

شاه:

] پریشان[

اندیشه‌ها...

] به فریاد[

همگی گوش کنید.این طرح و نقشه و اندیشه‌های صرف نیستند که امپراتوری‌ها را می‌سازند، آن‌چه امپراتوری‌ها را می‌سازد، دلاورانی مستحکم و نترس‌اند.چون هرگز شرایط آرمانی وجود نداشته است و نخواهد داشت. اما باید پیش رفت و آزمود.

داماسپیا:

این بحث کافی است.

سغدیان:

مرزهای باختری ایران آرام‌اند، چون شما سالهاست با فتح هوشمندانه قبرس، لبه شمشیر را روی گردن آنها گذاشته‌اید و صلح مسلح گران قیمت مردافکنی را با مشت محکم و باج و خراج سالانه سنگین بر آنان تحمیل کرده‌اید.

داماسپیا:

بس کن.

سغدیان:

حالا هم که دارند همدیگر را نابود می کنند.

شاه:

نه.همه می‌دانند که تو ازجنگ می‌ترسی.

لیا:

] خندان [

براستی می‌ترسی؟

سغدیان:

من از هیچ چیز نمی‌ترسم.

شاه:

اری لیا، او می‌هراسد.او جاه طلبی و جسارت ندارد.

سغدیان:

چین را نابود کنید و همزمان، سیاستمدارانه بگذارید تا یونانیان خون همدیگر را بریزند و ساحل دریاهای پر تلاطم اژه را با خون خود رنگین کنند...

داماسپیا:

کافی است.

شاه:

ایرانی راستین از جنگ مردانه رودرو نمی‌هراسد.

سغدیان:

و آنگاه بر آنها بتازید و کارد را در قلب آتن فرو کنید و تا دل اروپا پیشروی کنید.

شاه:

] سست [

تا آن زمان دیگر اردشیری زنده نخواهد بود.افتخاری برای او نخواهد بود.

کتزیاس:

نه سغدیان، به نظر من هم، اکنون بهترین زمان شکست نهایی و نابود‌کردن یونانیان است.

داماسپیا:

بعید می‌دانم که این نظر راستین شما باشد.

کتزیاس:

ولی بانوی من...

داماسپیا:

اهریمن‌وار در روح و روان فرزندم رسوخ نکن.از سغدیان دور شو.

خشایار:

] خشمگینانه در میان می‌ایستد [

اکنون بهترین زمان تاختن است.

شاه:

قلبم درد می‌کند

] سست [

خشایار، پسر عزیزم

] خشایار دستان شاه لرزان را در دستش می‌گیرد، ملکه لرزان به دیوار تکیه می‌دهد، سغدیان پیش می‌رود اما شاه کنارش می‌زند [

سغدیان:

پزشک را خبر کنید.

شاه:

از من دور شو.

سغدیان:

باید مراقب فشار و قلبتان باشید.

شاه:

] نجواگر [

بزرگترین اشتباه من.افسوس

+خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می دهیم؟

کسانی که قصه و داستان اوریجینال و ایده و گفتار برای‌شان مهم است.کسانی که ارزش و سهمگینی انتخاب و اختیار را با گوشت و پوست و استخوانشان احساس می‌کنند.کسانی که به بررسی سیر رخدادهای تاریخی و خشونت مرگبار مندرج در آن علاقه دارند.کسانی که از تراژدی های کهن خسته شده‌اند و هوای تازه می‌خواهند.این داستان تاریخی یک هوای براستی تازه است.