Lenz Belgeleri

Asıl adı Helmut Flieg olan Alman yazar ve gazeteci Stefan Heym, 10 Nisan 1913’te, Saksonya eyaletine bağlı Chemnitz’de doğdu. Henüz lisedeyken yazdığı antimilitarist bir şiir Nazileri öfkelendirince okuldan atıldı, eğitimini Berlin’de sürdürdü. 1933 Reichstag yangınından sonra, gazetecilik okulunu yarıda bırakarak Çekoslavakya’ya kaçtı. Prag’da yayınlanan Alman gazetelerinde çalıştı. Bu süre zarfında yazdığı makaleleri, Stefan Heym de dahil olmak üzere pek çok takma adla imzaladı.

1935’te aldığı bir öğrenci bursuyla ABD’ye gitti. Alman şair Heinrich Heine üzerine yazdığı bitirme teziyle Chicago Üniversitesi’nden mezun oldu. 1937-1939 yılları arasında, Almanca ve haftalık yayınlanan, ABD Komünist Partisi’ne yakın bir dergide yazı işleri müdürlüğü yaptı. İkinci Dünya Savaşı ile birlikte dergi kapanınca bağımsız yazar olarak çalışmaya başladı. 1942’de basılan ve Nazi işgali altındaki Çekoslovakya’yı anlattığı ilk romanı Hostages [Rehineler] ile en çok satanlar listesine girdi.

Almanya’daki aile bireylerinden pek çoğu, Yahudi kökenlerinden ötürü Auschwitz toplama kampında katledilen Heym, 1943’te ABD vatandaşlığına geçti. İkinci Dünya Savaşı yıllarında antifaşist mücadeleye psikolojik savaş biriminde görev alarak katıldı. Çalışmaları, Nazilerin komutasındaki askerleri etkilemek için tasarlanmış bildiri, broşür ve radyo metinlerinden oluşuyordu. Bu deneyimi, ileride yazacağı ve kendisine yine büyük başarı getirecek olan The Crusaders [Haçlılar] romanının arka planını oluşturdu.

Savaştan sonra bir müddet Münih’te, Amerikan işgal kuvvetlerinin en önemli gazetelerinden biri olan Die Neue Zeitung’un editörlüğünü üstlendi. Nazilerle işbirliği yapmış olan Alman elitlerine yönelik eleştirel duruşunu yumuşatmayı reddettiği için 1945’in sonlarına doğru ABD’ye geri gönderildi; komünist olduğu gerekçesiyle ordudan da atıldı.

Gerici ve antikomünist McCarthy soruşturmaları başlayınca, Charlie Chaplin, Bertolt Brecht ve Thomas Mann gibi aydınlarla birlikte ABD’yi terk eden Heym, 1952’de Prag’a, ertesi yıl da Demokratik (Doğu) Almanya’ya taşındı. Dönemin başkanı Eisenhower’a, ABD’nin faşist bir devlet olmaya başladığını, bu nedenle Amerikan vatandaşlığından ayrıldığını ilan eden ünlü mektubu yazdı; Kore’ye yapılan askerî müdahaleyi protesto etti.

Doğu Almanya’daki hayatının ilk yıllarında Heym, ülkesine geri dönen sosyalist bir yazar olarak büyük itibar gördü. Almanya’da yayınlanan Sovyet gazetesi Die Tägliche Rundschau, ona günün siyasi meselelerini tartışabileceği bir sütun verdi. Heym’in İngilizce yazmaya devam ettiği romanları, kendisi için kurulmuş bir yayınevi (Seven Seas Publishers) tarafından yayınlandı; Almanca çevirileri de çok sayıda basıldı. Ne var ki yönetimle olan ilişkileri, bir kitabının yayınlanması politik gerekçelerle engellenince 1956’dan itibaren gerildi. Muhalif tutumu, Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED) konferansında Erich Honecker tarafından açıkça eleştirildi.

1969’da Lassalle adlı romanını Batı Almanya’da yayınlayan Stefan Heym, kambiyo kontrol rejimini ihlalden mahkûm edildi. 1976’da muhalif şair Wolf Biermann’ın sürgününü protesto eden dilekçeyi imzalayan yazarlar arasındaydı. 1979’da Yazarlar Birliği’nden de dışlandı; artık kitaplarını sadece Batı’da yayınlayabiliyordu. Heym, 1982 gibi erken bir tarihte iki Almanya’nın yeniden birleşmesi fikrini dillendirmeye başlamıştı. 3 Ekim 1990’da gerçekleşen entegrasyondan sonra, Doğu Almanlara karşı ayrımcılık olarak gördüğü uygulamaları eleştirdi; tekrar bir araya gelen Almanya’nın kapitalizmine karşı sosyalist Almanya alternatifini savundu.

Stefan Heym 1994 yılında yapılan seçimlere, o zamanki Demokratik Sosyalizm Partisi’nin açık listesinden bağımsız aday olarak katıldı ve kıdemli üye sıfatıyla Federal Meclis’in açılış konuşmasını yaptı. Ancak bir yıl kadar sonra, milletvekili ödeneklerini artıran anayasa değişikliğini protesto etmek için istifasını verdi.

16 Aralık 2001’de hayatını kaybeden Stefan Heym, Almanca ve İngilizce dillerinde kalem oynatabilen çift dilli bir yazardı. Romanlarının pek çoğu önce İngilizce yazılmış ve bazıları yine kendisi tarafından Almancaya çevrilmiştir. Üstün yazar nitelikleri ve hikâye anlatıcılığındaki becerisinden ötürü her zaman takdir gördü ve çok okundu. Tarihsel konuları kurgularken –Lenz Belgeleri’nde olduğu gibi– güncel olayları eleştirel bir şekilde ele aldı.

Yazarın Haçlılar (1948) adlı romanı da 2021 yılı içinde Yordam Edebiyat tarafından yayınlanacaktır.